Trong vũ trụ số hóa nơi các game thủ tự do chu du qua những thế giới ảo, một câu hỏi tưởng chừng giản đơn lại ẩn chứa sức nặng triết lý: Ai mới thực sự nắm giữ quyền năng định đoạt những gì bạn có thể chi tiền để sở hữu? Thoạt nhìn, có vẻ như chỉ tồn tại hai thực thể: bạn – người tiêu dùng – và chính phủ với những đường biên pháp lý rõ ràng giữa nội dung hợp pháp và bất hợp pháp. Thế nhưng, bức tranh ấy còn thiếu đi những gam màu phức tạp hơn, do những thế lực ít ngờ tới lại đang âm thầm kéo dây cương quyền lực.
Áp Lực Từ “Bộ Ba Quyền Lực” Lên Các Nền Tảng Game
Ẩn mình sau những giao dịch tưởng chừng vô tri, Visa và Mastercard đang cùng một tổ chức vận động từ Australia – Collective Shout – tạo nên một “bộ ba quyền lực” phi chính phủ, từng nhiều lần giáng đòn vào tự do nội dung. Chân tướng của thế lực này đã hiển hiện rõ rệt khi Steam, người khổng lồ trong làng phân phối game kỹ thuật số, buộc phải mạnh tay trấn áp các tựa game có “đánh giá người lớn” dưới áp lực từ chính các nhà cung cấp dịch vụ thanh toán. Giờ đây, mũi dùi của cuộc vận động ấy lại chĩa thẳng vào Itch.io, một bến đỗ từng được coi là thiên đường cho những tựa game độc lập khác lạ, nơi mà các nền tảng khác có thể không chào đón.
Hình ảnh minh họa việc game có nội dung người lớn bị gỡ bỏ khỏi Steam do áp lực kiểm duyệt
Collective Shout, nhóm vận động từ xứ sở chuột túi, được ghi nhận là nguyên nhân chính dẫn đến sự đóng cửa gần như toàn bộ nội dung “Not Safe For Work” (NSFW) dành cho người lớn trên Itch.io. “Chúng tôi đã ‘gỡ chỉ mục’ toàn bộ nội dung NSFW dành cho người lớn khỏi các trang duyệt và tìm kiếm,” Itch.io thừa nhận trong một thông báo chính thức. “Chúng tôi hiểu rằng hành động này diễn ra đột ngột và gây xáo trộn, và chúng tôi thực sự xin lỗi vì sự thất vọng và bối rối mà thay đổi này đã gây ra. Để đảm bảo rằng chúng tôi có thể tiếp tục hoạt động và cung cấp một thị trường cho tất cả các nhà phát triển, chúng tôi phải ưu tiên mối quan hệ với các đối tác thanh toán và thực hiện các bước tuân thủ ngay lập tức.”
Vượt Ra Ngoài Luật Pháp: Quyền Lực Của Tổ Chức Vận Động và Tập Đoàn
Thông thường, những làn sóng trấn áp nội dung quy mô lớn như thế này chỉ xuất phát từ các quy định của chính phủ. Các cửa hàng trực tuyến, về bản chất, luôn muốn bán càng nhiều nội dung càng tốt, nhưng họ phải tuân thủ mọi đạo luật được ban hành. Điều đáng báo động ở đây là những hành động này không phải là kết quả của bất kỳ bộ luật nào. Không có nhà lãnh đạo được bầu cử dân chủ nào từng đề xuất, soạn thảo hay ban hành luật để gây ra những sự kiện này. Đây là hệ quả của việc một nhóm vận động xã hội bắt tay cùng sức mạnh của các tập đoàn lớn, hoàn toàn bỏ qua những khái niệm nhỏ bé như “luật pháp”.
Logo của Steam và Itch.io, hai nền tảng phân phối game lớn đang đối mặt với làn sóng kiểm duyệt nội dung
Vấn đề không chỉ dừng lại ở nội dung người lớn. Thetransfemininereview, một chuyên trang phân tích sâu về tình hình này, đã mô tả tác động lên những người sáng tạo chuyển giới như sau: “Mặc dù chỉ một vài tác giả chuyển giới bị cấm thẳng thừng, tôi đang nhận được vô số báo cáo từ các tác giả có tác phẩm đã bị gỡ bỏ. Trong số đó có nhiều tác giả chuyển giới nổi bật nhất trên Itch.io, thường là do các tác phẩm chỉ được gắn thẻ ‘Adult’ vì có chủ đề nặng hoặc có khả năng gây ra sự khó chịu.”
Collective Shout cũng từng nhắm mục tiêu vào các tựa game đình đám như Detroit: Become Human và Grand Theft Auto trong quá khứ. Sau những sự kiện gần đây, rất có thể nhóm này sẽ được tiếp thêm sức mạnh để thực hiện nhiều hành động hơn trong tương lai, mở rộng tầm ảnh hưởng của mình ra ngoài những gì chúng ta từng hình dung.
Nhân vật Connor trong game Detroit: Become Human, một tựa game từng bị nhóm Collective Shout nhắm đến vì nội dung
Đáng chú ý hơn cả là vụ việc một nhà báo của VICE, người đã đưa tin về hoạt động của Collective Shout, bị sa thải. Theo báo cáo, việc sa thải này không phải do “những phàn nàn về mặt báo chí” khách quan, mà là vì công ty sở hữu VICE muốn tất cả các bài viết của người này về Collective Shout phải biến mất.
Lời Kết: Ai Nắm Giữ Quyền Định Đoạt?
Câu hỏi cuối cùng vẫn treo lơ lửng trong không gian số: Liệu các tập đoàn xử lý thanh toán có nên được trao quyền năng định đoạt những gì con người có thể và không thể mua? Bạn có tin tưởng họ – hay những kẻ thì thầm vào tai họ – đủ khả năng đưa ra phán quyết về điều gì là phi đạo đức khi mua sắm?
Trong một thế giới lý tưởng, quyền lực nên thuộc về những lá phiếu của mỗi cá nhân, thay vì bị thao túng bởi những thế lực vô hình đứng sau màn bạc của thị trường game. Liệu cộng đồng game thủ có thể đoàn kết để lấy lại quyền tự quyết định chân trời nội dung của mình? Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn về vấn đề này và cùng nhau vẽ nên một bức tranh toàn cảnh về tương lai của tự do nội dung trong thế giới game!
